EL NİNO NEDİR?
El Nino, doğu tropikal Pasifik Okyanusu'ndaki yüzey sularının olağandışı ısınmasını tanımlayan bir iklim modelidir. Alize rüzgarları ve atmosfer de El Nino'dan etkilenir. El Nino, El Nino-Güney Salınımı (ENSO) adı verilen daha büyük bir olgunun "sıcak fazı"dır. ENSO'nun "soğuk aşaması" olan La Nina, bölgenin yüzey sularının olağan dışı soğumasını tanımlayan bir modeldir. El Nino ve La Nina, ENSO'nun okyanus kısmı olarak kabul edilirken, Güney Salınımı atmosferik değişiklikleridir.
Bilim insanları, normal deniz yüzeyi sıcaklıklarından sapmaları ölçmek için Oceanic Nino Index'i (ONI) kullanırlar. El Nino olayları, art arda en az beş üç aylık sezon boyunca deniz yüzeyi sıcaklığının 0,9° Fahrenhayt'tan fazla artmasıyla belirtilir. El Nino olaylarının yoğunluğu, hava ve iklim üzerinde yalnızca orta dereceli yerel etkileri olan zayıf sıcaklık artışlarından (yaklaşık 4 - 5° F) dünya çapındaki iklim değişiklikleriyle ilişkili çok güçlü artışlara (14 - 18° F) kadar değişir.
EL NİNO NE DEMEK?
İspanyolca'da "küçük çocuk" anlamına gelen El Nino adını verdiler. El Nino, çok geçmeden kıyı yüzey sularının ısınmasından ziyade düzensiz ve yoğun iklim değişiklikleri olarak tanımlanmaya başlandı.
El Nino etkisi ne kadar sürer?
El Nino hava olayı, 2 ile 7 yıl aralıklarla düzensiz olarak gerçekleşir. Bununla birlikte, El Nino düzenli bir döngü değildir veya okyanus gelgitlerinin olduğu anlamda öngörülebilir değildir.
El Nino'nun etkileri nelerdir?
El Nino, birbiriyle ilişkili ve dünyanın büyük bir bölümünü etkileyebilen büyük ölçekli, uzun süreli iklim anormallikleri ya da modelleridir. Bir El Nino olayı sırasında, batıya doğru esen alize rüzgarları Ekvator boyunca zayıflar. Hava basıncı ve rüzgar hızındaki bu değişiklikler, ılık yüzey suyunun Ekvator boyunca batı Pasifik'ten kuzey Güney Amerika kıyılarına doğru doğuya doğru hareket etmesine neden olur. Bu ılık yüzey suları, sıcak yüzey suyunu aşağıdaki daha soğuk sudan ayıran okyanus derinliği seviyesi olan termoklin'i derinleştirir. Bu kalın ılık su tabakası normal yükselmenin oluşmasına izin vermez. Balık popülasyonları ölür veya göç eder.
El Nino ayrıca iklimde yaygın ve bazen şiddetli değişikliklere neden olur. Daha sıcak yüzey sularının üzerindeki konveksiyon, artan yağış getirir. Yağışlar, şiddetli bir şekilde artarak kıyı taşkınlarına ve erozyona katkıda bulunur. Yağmurlar ve seller evleri, okulları, hastaneleri ve işyerlerini yok edebilir. Ayrıca ulaşımı kısıtlar ve ekinleri yok ederler. El Nino, Güney Amerika'ya yağmur getirdiği gibi, Endonezya ve Avustralya'ya da kuraklık getirebilir. Rezervuarlar kuruduğundan ve nehirler daha az su taşıdığından, bu kuraklıklar bölgenin su kaynaklarını tehdit ediyor. Sulama için suya bağlı olan tarım tehdit altındadır.
Daha güçlü El Nino olayları da küresel atmosferik sirkülasyonu bozar. Küresel atmosferik sirkülasyon, termal enerjinin (ısı) Dünya yüzeyinde dağıtılmasına yardımcı olan büyük ölçekli hava hareketidir. Okyanus ve atmosferik ısı kaynaklarının doğuya doğru hareketi, Kuzey ve Güney Amerika'nın yüksek enlemlerinde alışılmadık derecede şiddetli kış havasına neden olur.
Sel veya kuraklık gibi doğal afetler nedeniyle harap olmuş topluluklarda hastalıklar gelişebilir. El Nino ile ilgili sel, dünyanın bazı bölgelerinde kolera, dang humması ve sıtmanın artmasıyla ilişkilendirilirken, kuraklık solunum sorunlarına yol açan orman yangınlarına yol açabilir.
1982 - 83 ve 1997 - 98 El Nino olayları, 20. yüzyılın en yoğun olaylarıydı. 1982 - 83 olayı sırasında, doğu tropikal Pasifik'teki deniz yüzeyi sıcaklıkları normalin 7,8 - 12,8°C üzerindeydi. Bu güçlü sıcaklık artışları ciddi iklim değişikliklerine neden oldu: Avustralya sert kuraklık koşulları yaşadı; Tahiti'de tayfunlar meydana geldi; ve rekor yağış ve sel Şili'nin merkezini vurdu. Kuzey Amerika'nın batı kıyısı, kış mevsiminde alışılmadık derecede fırtınalıydı ve Şili'den ABD'nin Alaska eyaletine kadar avlanan balıklar önemli ölçüde azaldı.
El Nino Türkiye'ye etkisi nasıl olacak?
El Nino'nun yurdumuza yansıması 2023 sonbahar mevsimi, 2023 - 2024 kış mevsimi ve 2024 yaz mevsiminde görülebilir. Sonbaharda tropikal medicaneler, aşırı yağışlar, su hortumları, kışın vortexler, 2024 yazında ise rekor sıcaklar ve orman yangınları riski yükselecek.
Dünya, El Nino hava akımının etkisinde. Meteorolojik verilerin ne söylediğini Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi ve İklim Bilimci Dr. Okan Bozyurt, TRT Haber'e anlattı.
El Nino’nun etkili olduğu yıllarda Türkiye’nin bol yağış aldığını söyleyen Bozyurt, “Bazı El Nino yıllarında bol yağışlı fakat ılık olmuş. Bazı El Nino yıllarında ise yine bol yağışlı fakat soğuk olduğunu görüyoruz” dedi.
Bu seneki modellerin Türkiye için ne gösterdiğini yorumlayan Bozyurt, şöyle konuştu:
“Bu sene özellikle sonbahar ve kış mevsimi bol yağışlı ve soğuk olacak gibi görünüyor. Özellikle kasım ayından itibaren. Şimdi önümüzde ekim ayının ortasına kadar kısa bir kurak dönem var. Ekimin ortasından sonra yeniden yağışlı bir sistemin ülkemize sokulacağını düşünmekteyim.”
'EKİM AYI BOL YAĞIŞLI'
Ekim ayında daha çok yağmur şeklinde yağışlar beklediğini belirten Bozyurt, ayın 15-20’sine dikkat çekti:
“Balkanlar üzerinden gelecek olan sistem soğuk ve yağışlı olacak gibi duruyor. Bu durumda yurdun iç kesimlerinin yükseklerinde karla karışık yağmur ve kar yağışı bekliyorum. Ekimin 27-29’unda yine kuzeyden ciddi bir sistem bekliyorum.
Hatta bu sefer, eğer sapmazsa, Cumhuriyet Bayramı dönemlerinde hava sıcaklıkları hissedilir derecede azalacak. İç kesimlerde belki mevsimin ilk karı da yağabilir diye düşünüyorum. Mesela Ankara, Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya gibi bazı şehirlerde sezonun ilk karı yağabilir."
“7-10 Kasım arasında yine çok ciddi bir soğuk hava kütlesi bekliyorum” diyen Bozkurt, bu soğuk hava sisteminin de kar yağışı getirebileceğini belirterek şunları aktardı:
"11 Kasım gibi yine bir yüksek basınç gelecek. Bir hafta ila 10 gün mevsim normalleri civarında veya biraz da mevsim normalinin üzerine çıkacak bir hava sıcaklığı olabilir. Buna halk arasında pastırma yazı adını veriyoruz. Pastırma yazları genelde 2-3 hafta sürer. Ama bu yıl ben çok uzun sürmesini beklemiyorum. Yani bir hafta 10 gün kadar olacak gibi görünüyor"
BARAJLAR NASIL ETKİLENECEK?
Barajlardaki su seviyesinin alarm noktasında olduğu İstanbul’da kuraklık endişe verici bir durum. Ancak meteorolojik tahminlere göre bu, sonbahar ve kış yağışları ile yerini iyimser bir tabloya bırakabilir. Bozyurt İstanbul'a yönelik ileriki döneme ilişkin verileri şöyle yorumladı:
“Genelde yurdun kuzeybatı bölgelerinde bu kış yağışlı geçecek. Ama İstanbul ve çevresinde aralık ayına kadar çok üst seviyede yağışlar görülmüyor. Aralıktan itibarense yoğun yağışlar bekliyorum. Ocak ve şubat aylarında da deniz etkili kar yağışları olabilir.
Karın su tutma kapasitesi çok fazla ve dolayısıyla kar erimelerinde potansiyel su ortaya çıkıyor. Barajlarda da çok olumlu bir etkisi var. Bunun dışında bir de kar havadan amonyağı da indiriyor ve toprağın daha verimli olmasını sağlıyor."
