Türkiye’nin gıda ihracatında stratejik öneme sahip ürünlerdeki aflatoksin sorunu, hem halk sağlığı hem de uluslararası ticaretteki itibar açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor. Uzmanların açıklamalarına göre, özellikle kuru incir, fındık ve kabuklu fıstık gibi ürünlerde aflatoksin riski nedeniyle Avrupa Birliği'nden (AB) gelen iade kararları artış gösteriyor.
Dr. Ayla Ünver Alçay, bu durumun hem ekonomik kayıplara hem de karaciğer kanseri gibi sağlık sorunlarına yol açabileceğini belirtti. AB'nin Gıda Güvenliği Uyarı Sistemi (RASFF) üzerinden Kasım ve Aralık 2024'te Türkiye’den gelen ürünlerle ilgili 69 mikotoksin uyarısı yapıldığını ifade eden Dr. Alçay, bu uyarıların büyük kısmının kuru incir ve fındık gibi ürünlerde yoğunlaştığını vurguladı.
Aflatoksin Nedir?
Aflatoksin, sıcak ve nemli iklimlerde yaygın olarak görülen, Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus küf mantarlarının ürettiği son derece tehlikeli bir toksindir. Aflatoksin B1, doğal olarak oluşan en güçlü kanserojenlerden biri olarak bilinir ve uzun süreli maruz kalma, başta karaciğer kanseri olmak üzere birçok ciddi sağlık sorununa yol açabilir.
Türkiye Neden Risk Altında?
Dr. Alçay, Türkiye’nin sıcak ve nemli ikliminin aflatoksin oluşumuna elverişli olduğunu ve hasat sonrası uygulamalardaki eksikliklerin riski artırdığını belirtti. "Uygun olmayan kurutma, nem kontrolü eksikliği ve yetersiz depolama koşulları, bu toksinlerin oluşumunu hızlandırıyor" dedi.
Mikotoksinlerin Sağlık Üzerindeki Etkileri
Dr. Alçay, aflatoksin dışında farklı mikotoksinlerin de ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini belirtti:
- Okratoksin A: Böbrek fonksiyonlarını bozabilir, kansere neden olabilir.
- Fumonisinler: Sinir sistemi ve karaciğeri etkiler.
- Zearalenon: Hormonal bozukluklara yol açabilir.
- Patulin: Meyve sularında karaciğer ve böbrek hasarına neden olabilir.
Çözüm Önerileri: Aflatoksine Karşı Alınacak Önlemler
Dr. Alçay, bu sorunun çözümü için bilimsel yöntemlerin ve teknolojinin etkin şekilde kullanılmasını önerdi.
- İyi Tarım Uygulamaları: Çiftçilere, nem ve sıcaklık kontrolü hakkında eğitim verilmesi.
- Hızlı ve Güvenilir Analiz Yöntemleri: Gıda ürünlerindeki toksinlerin tespitinde ileri teknolojilerin kullanılması.
- Modern Depolama Sistemleri: Depolamada nem ve sıcaklık kontrolünün sağlanması.
- Doğal Antifungal Maddeler: Küf oluşumunu engelleyen biyoteknolojik çözümler.
Tüketicilere Uyarı
Dr. Alçay, tüketicilere de ürün alırken güvenilirlik ve analiz raporlarına dikkat etmeleri çağrısında bulundu. "Satın aldığınız ürünlerin güvenilirliğini kontrol edin. Bu sadece kendi sağlığınız için değil, ülkemizin ekonomik geleceği için de önemli" dedi.
Sonuç: Gıda Güvenliği Milli Bir Sorun
Türkiye’nin aflatoksin sorunu, yalnızca bir sağlık problemi değil, aynı zamanda ekonomik ve stratejik bir krizdir. İhracat pazarını korumak ve halk sağlığını güvence altına almak için tüm paydaşların el ele vermesi gerektiğini belirten Dr. Alçay, "Gıda güvenliği, sürdürülebilir kalkınmanın en önemli unsurlarından biridir" ifadelerini kullandı.
