Yakın zamanda Giresun’da büyük bir sel felaketi yaşadık. Sel suları gözlerimizin önünde sevdiklerimizi, emeklerimizi ve güvenlik hissimizi aldı götürdü.
Savaşlar, afetler (deprem, sel v.b.), tecavüz, saldırı gibi olaylar insanlarda ruhsal travmaya yol açabilir. Peki nedir ruhsal travma? Kişiyi aşırı korkutan, dehşet içinde bırakan, çaresizlik yaratan, çoğu kez olağandışı ve beklenmedik olayların yol açtığı etkilere “ruhsal travma” diyoruz. Hayatımız boyunca pek çok üzüntülü, sıkıntılı olayla karşı karşıya kalırız ama bunlar travmaya neden olmaz.
Olay bizde “korku, dehşet veya çaresizlik hissi yaratmışsa” , olay sırasında “kişinin kendisinin veya yakınının ölüm veya yaralanma tehlikesi varsa” ruhsal travma olarak adlandırılır. Ruhsal travmalardan sonra sık görülen rahatsızlıklardan biri depresyondur. Depresyonun en sık görülen belirtileri; “isteksizlik, halsizlik, moral bozukluğu, uyku, iştah bozukluğu ve hayattan zevk alamama”dır. Depresyon ruhsal travmadan sonra ilk kez ortaya çıkabileceği gibi, daha önce depresyon geçirmiş kişilerde depresyonun tekrarlaması şeklinde de görülebilir.
“Akut stres bozukluğu” ve “Travma sonrası stres bozukluğu” (TSSB) da ruhsal travmalardan sonra sık görülen bozukluklardır. Travma sonrası stres bozukluğunda ; “uykusuzluk, kabuslar, olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması, sürekli olarak olayın tekrarlanacağı korkusu ve bu nedenle diken üstünde hissetme, kolay irkilme, çabuk sinirlenme, gelecekle ilgili plan yapamama, yabancılaşma (başkaları beni veya yaşadıklarımı anlamıyor hissi),olayı hatırlatan durumlarda huzursuz olma ve bu durumlardan kaçınma” görülür. Belirtiler çoğu kişide travmayı izleyen günlerde görülür ve genellikle birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelir, ancak bazı kişilerde aylarca, hatta yıllarca sürebilir. Belirtiler en az 2, en çok 30 gün sürüyorsa biz bu duruma “ Akut Stres Bozukluğu”, 30 günden fazla sürüyorsa ise “Travma sonrası stres bozukluğu” diyoruz.
Ruhsal travma ne kadar şiddetli yaşanmış ise ruhsal etkiler de o kadar fazla ve uzun süreli olur. Örneğin selde evleri hasar görenler hasar yaşamayanlara göre, yakınlarını kaybedenler kayıp yaşamayanlara göre daha fazla ruhsal sorun yaşarlar. Olay olmamış gibi davranan, unutmaya çalışanlarda hastalığın iyileşmesi daha fazla gecikirken; sorunlar için yardım arayan, sorunlarını başkalarıyla paylaşan kişiler daha çabuk iyileşmekte.
TSSB tedavisinde destekleyici, psikodinamik, bilişsel davranışçı tedavi (BDT), maruz bırakma, göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme(EMDR) adları verilen farklı psikoterapi yöntemleri ve ilaç tedavilerinden faydalanıyoruz.
İyileşme önündeki en temel engeller olan “yardım aramaya çekinme, umutsuzluk, olayı hatırlamaktan kaçınma, insanlara güvenini kaybetme” gibi belirtiler aynı zamanda hastalığın da temel belirtileridir.
Bu sorunların farkına varıp, yardım aramak sorunların çözümünü kolaylaştıracaktır.
Lütfen kendinizde veya yakınlarınızda travma ile ilgili ruhsal sorunlar gözlüyor iseniz, bu konuda danışmanlık alabileceğiniz (hastanelerimizdeki psikiyatri veya psikoloji bölümleri v.b.) birimlere başvurunuz.