COVID-19 konuşur olduk ama diğer hastalıkları unuttuk. Oysa o hastalıklar yok olmadı. Kalp hastalıkları da kanser hastalıkları da dün ne ise bugün de aynı durumda. Bu yıl da dünyada 18 milyon kişi kansere yakalanacak. Bu yıl kanser hastalığına yakalananların tanıları daha geç evrelerde konmuş ve tedavilerine daha geç başlanmış olacağı için ortalama tedavi başarıları da eskisine göre daha kötü olacak. Bu nedenle düzenli sağlık kontrolleri ihmal edilmemeli.
Yılda 9,6 milyon insan kanser nedeniyle hayatını kaybediyor. Altı ölümden birinin nedeni kanserdir. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre sık görülen kanserler ve görülme sıklıkları akciğer (2,09 milyon hasta/yıl), meme (2,09 milyon hasta/yıl), kolon ve rektum (1,80 milyon hasta/yıl), prostat (1,28 milyon hasta/yıl) ve mide (1,03 milyon hasta/yıl) kanserleridir.
Bir hastaya kanser tanısının genellikle belirli yakınmalar ile gelen kişiye yapılan ayrıntılı tetkikler ve bunların sonunda biyopsi ile elde edilen doku örneklerinin mikroskop altında incelenmesi ile kondu. Örneğin, memesinde kitle ele gelen bir kadın, geçmeyen öksürüğü ya da ses kısıklığı olan sigara içen biri, dışkısında kan görmüş olan biri, kusması ya da artan yutma güçlüğü olan bir kişi bu grupta yer alıyor. Bunların dışında tanı konan ikinci bir grup kanser hastası daha var; hiç yakınması olmayanlar. Modern tıbbın başarılarından biri de sık görülen kanserleri erken evrelerinde, hastalık daha herhangi bir yakınmaya neden olmadığı aşamada iken tarama yöntemleriyle yakalayabilmektir. Örnek olarak kolonoskopi, mamografi, akciğer filmleri ya da tomografi gibi belirli yaşlardan sonra ya da sigara içip içmediğine bakılarak, yakınması olmayan, sağlıklı insanlar için önerdiğimiz tetkiklerdir.
COVID-19 nedeniyle erken evre kanser tanısı azaldığı için kansere bağlı ölümler artacak
İngiltere’de pandemi döneminde yapılan bir araştırmaya göre aile hekimlerinin haftalık hastaneye “kanser kuşkusu” ile hasta sevklerinde her yıl iki dönemde, Noel ve Paskalya haftalarında birkaç günlük azalma hep gerçekleşirdi. Bu yıl, COVID-19 tanısının ilk konduğu tarihten sonraki sevk sayılarındaki azalmanın ise bu iki dönemde beklenen olağan azalmadan daha fazla ve uzun süreli oldu. Bu ölçüm ve bilgiye dayanarak yapılan varsayımlar sonunda kanserin evresinin yükselmesinden dolayı bir sonraki 12 ayda İngiltere’de kansere bağlı ölümlerin yüzde 20 artacağı hesaplanıyor. Bu oran İngiltere için kanser ölümlerinin önümüzdeki bir yılda 18.000 artacağı anlamına geliyor.
Kanser ve kalp ameliyatları ertelenmemeli
Fıtık ameliyatları, katarakt ameliyatları, bademcik ameliyatları ve benzeri, geciktirilmesinin sorun çıkarmayacağı bilinen ameliyatlar pandemi ile birlikte başlangıçta bilerek ertelendi. Ama kansere yönelik, kalp hastalıklarına yönelik tanı ve tedavi süreçleri durdurulmadı. Şu anda ise ek bazı sorgulama ve tetkiklerle, hastane içindeki ek önlemlerle sağlık hizmetini normal akışında sürdürüyoruz.
Yakınması olan hastalar sağlık kurumlarından kaçmamalı
Kanser ve kalp gibi olası hastalıkların erken evrelerinde tanılarının konması ve tedavilerinin başarılı olmasını sağladı. Yakınmaları olan hastalar, hele bu yakınmalar artarak seyrediyorsa, bunların altta yatan nedeninin ne olduğu konusunda gerekli araştırmaların yapılması için sağlık kurumlarından kaçmamalı. Akciğer, kalp, tansiyon, şeker hastalıkları gibi kronik hastalıklar nedeniyle izlenmekte olan hastalar kontrollerini COVID-19 nedeniyle aksatmamalı. Bunları yapmazsak ve sağlık ile ilgili sorunların yalnızca COVID-19 olmadığını anlatamazsak gecikme ve ihmallerden doğacak hasar ve kayıplar COVID-19’un yarattığı hasar ile yarışır hale gelebilir.
