Gazetecilik mesleğinin olmazsa olmazının “gazetecilik etiği” olduğunu belirten uzmanlar, gazetecilik etiğini, “gazetecilerin haberlerini yaparken, yazılarını yazarken veya haber ve yazılarını paylaşırken uymak zorunda oldukları, evrensel düzeyde geçerli olan mesleki kurallar ve ilkeler bütünü” olarak tanımlıyor. Bu ilke ve kuralların gazetecilere yol gösterdiğini, yanlış pratiklerden kaçınmaları için onları uyardığını kaydeden uzmanlar, “İyi gazetecileri kötü gazetecilerden ayıran en önemli ölçüt, etik ilkelere uyup uymamalarıdır.” diyor. Uzmanlar, gazetecilerin haber kaynağı olabilecek kişilerle gazeteci kimlikleri dışında bir ilişki geliştirmelerinin ciddi sorunlara yol açtığına da dikkat çekiyor.
Gazetecilik etiğinin, gazetecilik mesleğinin olmazsa olmazıdır.
Bir tanımlama yapmak gerekirse, gazetecilik etiğini, gazetecilerin haberlerini yaparken, yazılarını yazarken veya haber ve yazılarını paylaşırken uymak zorunda oldukları, evrensel düzeyde geçerli olan mesleki kurallar ve ilkeler bütünü şeklinde tanımlayabiliriz. Bu ilke ve kurallar gazetecilere yol gösterir, yanlış pratiklerden kaçınmaları için onları uyarır. İyi gazetecileri kötü gazetecilerden ayıran en önemli ölçüt, etik ilkelere uyup uymamalarıdır.
Gazeteciliğin en önemli misyonu gerçeği aramak ve aktarmaktır
Gazetecilik etik ilkelerini içeren mesleki belgelere, bildirgelere bakıldığında, etik ilkelerin içeriğinde iki temel amaç göze çarpar. Bunlardan ilki, gazeteciliğin misyonunu hatırlatan açıklamalardır. Buna göre, gazeteciliğin en önemli misyonu gerçeği aramak ve aktarmaktır. Gazeteciliğin doğruyu söyleme mesleği olarak tanımlanmasının temel nedeni bu misyondur. Etik ilkelerin ikinci amacı ise gazetecilik mesleğinin saygınlığını ve güvenilirliğini güvence altına almaya çalışmaktır. Etik belgelerde gazetecilerin haber kaynaklarıyla ilişkilerinin nasıl olması, haber konusu kişilere nasıl yer verilmesi ve haber için bilgi, belge toplarken hangi yöntemleri kullanması gerektiği gibi oldukça ayrıntılı meslek ilkeleri söz konusudur.
Gazetecilik temas ve mesafe mesleğidir
Son zamanlarda yaşanan tartışmalı pratikler de göstermektedir ki gazetecilerin haber kaynağı olabilecek kişilerle gazeteci kimlikleri dışında bir ilişki geliştirmeleri ciddi sorunlara yol açmaktadır. Gazeteci toplum adına hareket eden, kamu yararı çerçevesinde toplumun bilmesi gerekenleri haberleştirip aktaran kişidir. Eğer haber kaynağı ile dostane bir ilişki geliştirirse veya mesleğin saygınlığına gölge düşürebilecek bir davranış içine girerse, gazeteci mesafeyi unutuyor demektir. Olması gereken mesafe sadece gazeteciyi korumakla kalmaz, toplumun sağlıklı biçimde bilgilendirilmesini de güvence altına alır.
Mağduru korumak gazetecinin görevidir
Gazetecilik etik ilkeleri, mağdurun medya eliyle zarar görmemesini öğütler. Örneğin, özellikle kadına şiddet, taciz, tecavüz gibi olumsuz haberlerde mağdurun korunması, gelecekteki yaşamını olumsuz etkileyecek bilgilerin haberde gizlenmesi gerekir. Özellikle günümüz internet haberciliğinde bu türden ayrıntılı bilgi içeren haberlerin mağduriyeti kalıcı hale getirdiği unutulmamalıdır.
Gazetecilik etiği internet mecralarındaki gazetecilik için de geçerlidir
Türkiye’de internet medyası ile ilgili henüz bir yasal düzenleme yapılmadığı için internet mecralarında gazetecilik yapanların sanki etik ilkelerden muaflarmış gibi, ilkeler onlar için geçerli değilmiş gibi davranırlar.
Sık sık, özel hayatı ihlal eden, kişilik haklarını yok sayan, iddiadan öteye gitmeyen dedikodulara dayanan, mağdurları isim ve fotoğraflarıyla yayımlamaktan kaçınmayan haberlerin yayımlandığına tanık oluyoruz. Bu bağlamda internet medyası yasasının bir an önce yapılması bu türden etik sorunlara müdahale edebilmek için de bir zemin oluşturacaktır. Tanımadığınız bir meslek grubunu etik davranmamakla suçlayamazsınız.
Gazeteciler sosyal medyada da gazetecidir
Günümüzde hızla yaygınlaşan sosyal medya platformlarının, gazeteciliği de büyük ölçüde etkiledi. Toplumun büyük bir kesimi ve özellikle de Z kuşağı olarak adlandırılan gençlerin neredeyse tamamı, haberleri sosyal medya platformlarından takip etmektedir. Haliyle gazeteciler için sosyal medyada görünür olmak kaçınılmaz hale gelmiştir. Ancak, sosyal medya gazeteciler için diledikleri gibi hareket edebilecekleri, istediklerini yazabilecekleri, yapabilecekleri bir mecra değildir. Gazeteci sorumluluğu sosyal medyada da devam etmektedir. Bu bağlamda, sosyal medyada da etik ilkelere uygun davranmaları beklenir.